آقطی سیاه چیست چه تاثیراتی بر بدن دارد؟ » آقطی سیاه (Elderberry) یا آقطی اروپایی یکی از پر مصرف ترین گیاهان دارویی در سراسر دنیا است که به دلیل خواص درمانی ارزشمند آن از دیرباز تاکنون در طب سنتی و آشپزی استفاده شده است.

از جمله خواص آقطی سیاه می توان به درمان آنفلوآنزا و سرماخوردگی، سلامت قلب، کاهش قند خون، خاصیت آنتی اکسیدانی، ضد سرطانی و آنتی باکتریال، تقویت سیستم ایمنی و پیشگیری از آفتاب سوختگی اشاره کرد.

برای آشنایی با خواص بی رقیب آقطی سیاه و عوارض و خطرات استفاده از آن در ادامه مطلب با مجله اینترنتی ماهتوتا همراه باشید.

آقطی سیاه چیست؟

نام آقطی یا الدربری به گونه های مختلف درخت آقطی با نام علمی Sambucus اشاره دارد که گیاهی گل دار متعلق به خانواده آدوکساسه می باشد و مشهورترین نوع آن آقطی سیاه (Sambucus nigra) است.

از دیگر انواع آقطی می توان به آقطی آبی، آقطی کوتوله، آقطی آمریکایی و آقطی سرخ اشاره کرد.

آقطی سیاه بومی اروپا است اما امروزه در بسیاری از نقاط دنیا یافت می شود. این درخت تا ارتفاع حداکثر 9 متر رشد می کند و خوشه گل های سفید یا کرم رنگ کوچک و توت های خوشه ای به رنگ سیاه یا آبی مایل به سیاه دارد.

توت های آقطی سیاه طعم کاملا ترش دارند و به دلیل سمی بودن قبل از مصرف باید پخته شوند در حالی که گل های آقطی سیاه به دلیل عطر و طعم دلپذیر به صورت خام و پخته قابل مصرف می باشند.

خواص آقطی سیاه طب سنتی

در طول تاریخ بخش های مختلف درخت آقطی سیاه برای مصارف پزشکی و آشپزی استفاده می شده است.

برخی موارد استفاده گل و برگ های آقطی سیاه در طب سنتی عبارتند از:

• تسکین درد
• کاهش ورم و التهاب
• افزایش ادرار و تعریق بدن
• دیورتیک، ملین و محرک استفراغ (پوست درخت آقطی سیاه)

توت خشک یا آب آقطی سیاه نیز در موارد زیر استفاده می شده است:

• درمان آنفلوآنزا
• درمان عفونت، زخم و سوختگی
• بهبود سیاتیک
• تسکین سر درد
• درمان درد دندان
• درمان درد قلب و اعصاب
• ملین و دیورتیک

امروزه نیز مکمل های آقطی سیاه برای درمان علائم سرماخوردگی و آنفلوآنزا عرضه می شوند اگرچه پوست درخت، برگ ها و توت خام این گیاه سمی بوده و مصرف آن ها می تواند به مشکلات معده منجر شود.

خواص و فواید آقطی سیاه

1. درمان سرماخوردگی و آنفلوآنزا با آقطی سیاه

به نظر می رسد عصاره آقطی سیاه و گل های آن شدت و دوره درمان سرماخوردگی و آنفلوآنزا را کاهش داده و به کاهش علائم آنفلوآنزا از جمله تب، سر درد، دردهای عضلانی و گرفتگی بینی کمک می کند.

در حال حاضر در برخی نقاط دنیا از عصاره آقطی سیاه به شکل های مختلف شربت، کپسول و آدامس برای درمان سرماخوردگی استفاده می شود.

2. خاصیت آنتی اکسیدانی آقطی سیاه

همان طور که می دانید رادیکال های آزاد باعث ایجاد استرس اکسیداتیو شده و خطر ابتلا به بیماری هایی همچون دیابت نوع 2 و سرطان را افزایش می دهند، خوشبختانه آنتی اکسیدان های موجود در میوه هایی همچون آقطی سیاه با این رادیکال ها مقابله کرده و به کاهش التهاب و آسیب بافت اکسیداتیو کمک می کنند.

گفته شده گل ها، میوه و برگ های آقطی سیاه همگی منبع عالی آنتی اکسیدان ها هستند، به عنوان مثال قدرت آنتی اکسیدانی آنتوسیانین موجود در توت های این گیاه 3.5 برابر بیشتر از قدرت آنتی اکسیدانی ویتامین E می باشد.

ناگفته نماند پردازش روی آقطی سیاه از جمله عصاره گیری، حرارت دادن یا آب گیری می تواند خاصیت آنتی اکسیدانی آن را کاهش دهد بنابراین محصولاتی همچون شربت، آب میوه، دمنوش و مرباها احتمالا خاصیت آنتی اکسیدانی کمتری دارند.

3. سلامت قلب با آقطی سیاه

آقطی سیاه به دلیل سطح بالای فلاونوئیدهای موجود در آن – از جمله آنتوسیانین ها – برای سلامت قلب و عروق مفید است و خطر ابتلا به بیماری های قلبی را کاهش می دهد.

گفته شده آب توت آقطی سیاه نیز تاثیر خوبی در کاهش چربی و کلسترول دارد و مصرف این توت ها به کاهش اسید اوریک موجود در خون کمک می کند، ناگفته نماند افزایش اسید اوریک در بدن با افزایش فشار خون و اثر منفی آن روی قلب ارتباط دارد.

4.آقطی سیاه دیابت و قند خون

آقطی سیاه با افزایش ترشح انسولین در بدن به کنترل قند خون کمک کرده و مصرف آن برای افراد مبتلا به دیابت نوع 2 مفید است.

گل های گیاه آقطی نیز دارای آنزیم آلفا گلوکوزیداز هستند که به عنوان کاهنده قند خون عمل می کند.

5. آقطی سیاه ضد سرطان

هر دو نوع آقطی اروپایی و آمریکایی دارای خاصیت ضد سرطانی بوده و خطر ابتلا به سرطان را کاهش می دهند.

6. آقطی سیاه ضد باکتری

آقطی سیاه دارای خاصیت ضد باکتری است، این توت ها از رشد باکتری هایی خاص از جمله اچ پیلوری جلوگیری کرده و علائم سینوزیت و برونشیت را کاهش می دهند.

7. تقویت سیستم ایمنی با آقطی سیاه

به نظر می رسد آقطی سیاه با افزایش تعداد گلبول های سفید خون به تقویت سیستم ایمنی کمک کرده و خطر ابتلا به بیماری ها را کاهش می دهد.

8. آقطی سیاه ضد آفتاب

محصول مراقبت از پوست حاوی عصاره آقطی سیاه دارای SPF 9.88 است و از پوست در برابر اشعه مضر خورشید محافظت می کند.

9. خاصیت دیورتیک آقطی سیاه

گل های آقطی سیاه خاصیت دیورتیک داشته و احتمالا مصرف آن ها با افزایش تعداد دفعات ادرار به دفع نمک از بدن کمک خواهد کرد.

10. ضد افسردگی آقطی سیاه

به گفته برخی منابع عصاره آقطی سیاه تاثیر خوبی در نشانگرهای خلق و خو داشته و به کاهش علائم افسردگی کمک می کند.

نکته: مقدار خاصیت آنتی اکسیدانی و آنتوسیانین های موجود در محصولات تجاری عرضه شده در بازار مشخص نیست و تعیین اثر مصرف آن ها در موارد ذکر شده کار ساده ای نمی باشد، توصیه می شود به ادعای تولید کنندگان نا معتبر در این زمینه اعتماد نکنید.

ارزش غذایی آقطی سیاه

آقطی سیاه از توت های کم کالری و سرشار از آنتی اکسیدان است که ترکیبات مغذی فراوان از جمله ویتامین C، آنتوسیانین ها و فلاونول هایی همچون کوئرستین، کامپفرول و ایزورامنتین را در خود گنجانده است.

برخی مواد مغذی موجود در 100 گرم توت های تازه آقطی سیاه عبارتند از:

کالری: 73
کربوهیدرات: 18.4
چربی: کمتر از 1 گرم
پروتئین: کمتر از 1 گرم
فیبر: 7 گرم
ویتامین C: حدود 60 درصد نیاز روزانه بدن

جالب است بدانید آنتوسیانین موجود در گل های آقطی سیاه 10 برابر بیشتر از توت ها می باشد.

نحوه مصرف آقطی سیاه

از توت های پخته شده آقطی سیاه می توان برای تهیه آب میوه، مربا و پای استفاده کرد.

گل های آقطی سیاه نیز اغلب به همراه شکر و آب پخته شده و برای تهیه شربت یا دمنوش به کار می روند. از گل های خام و تازه نیز می توان داخل سالاد استفاده کرد.

عوارض آقطی سیاه

اگرچه آقطی سیاه دارای خواص زیادی برای سلامتی است اما مصرف آن ممکن است مضراتی نیز به دنبال داشته باشد، از جمله:

• پوست درخت، توت های کال و دانه های آقطی سیاه حاوی ماده لکتین هستند که مصرف زیاد آن می تواند باعث مشکلات معده شود.
• گیاه آقطی سیاه دارای ماده ای به نام گلیکوزید سیانوژنیک است که در برخی شرایط می تواند سیانید آزاد کند، این ماده سمی بوده و در هسته زردآلو و بادام نیز یافت می شود. در هر 100 گرم توت تازه آقطی سیاه 3 میلی گرم و در هر 100 گرم برگ های تازه آن 3 تا 17 میلی گرم سیانید وجود دارد، این مقدار تنها 3 درصد دوز کشنده برای یک فرد 60 کیلوگرمی می باشد. لازم به ذکر است در محصولات به دست آمده از توت های پخته سیانید وجود ندارد.
• برخی عوارض مصرف توت های خام، برگ ها، پوست و ریشه آقطی سیاه شامل حالت تهوع، استفراغ و اسهال می باشد.
• خوشبختانه مواد سمی موجود در توت آقطی سیاه با پختن از بین می رود اما از شاخه ها، پوست یا برگ ها نباید در پخت و پز یا آب گیری استفاده شود.
• اگر خودتان آقطی سیاه را می چینید حتما دقت کنید تنها انواع آقطی اروپایی و آمریکایی را انتخاب کنید، سایر انواع ممکن است مضرات بیشتری داشته باشند.
• قبل از مصرف حتما پوست درخت و برگ ها را جدا کنید.
• مصرف آقطی سیاه در کودکان و نوجوانان کمتر از 18 سال، زنان باردار و مادران شیرده توصیه نمی شود.

منبع: healthline